Yazar : Can ÇINAR
Mat seçimi
Matlar, Closed Cell Foam(CCF) yani bildiğimiz en çok kullanılan köpük matlar ve şişme matlar olarak 2 kategoriye ayırabiliriz.
Şişme matlar da kendi içlerinde 2’ye ayrılıyorlar.
Self inflating yani kendiliğinden şişen matlar ve son zamanlarda markaların daha çok yöneldiği tamamen hava ile şişen bir nevi deniz yatağı mantığı ile üretilen şişme matlar.
Köpük matlar için anlatılabilecek çok fazla bir şey yok zaten. Yoğunluğu ve kalınlıkları ile doğru orantılı bir yalıtımları var. Fiyatları şişme matlara göre daha ucuz, yalıtım olarak 10-12mm kalınlığında olanları normal şartlardaki bir kış kampına büyük ölçüde yetecek kadar olan ama hacim ve rahatlık bakımından şişme matlara göre dezavantajlı olan matlardır. Rulo şeklinde toplandıkları gibi son zamanlarda daha kullanışlı oldukları için Z şeklinde toplanan yapıda olanları da üretilmeye başlandı.
Şişme matlara gelirsek, biraz önce 2’ye ayırdığımız gibi;
Self Inflating matlar yani içinde bir sünger dolgu olan ve vanası açıldığında bu süngerin matın içinde genleşmesiyle içine hava çekerek belli bir seviyeye kadar kendiliğinden şişen matlardır. Boyutları köpük matlara göre daha küçüktür. Fiyat olarak köpük matlara göre daha pahalıdır. Ve bana göre en büyük dezavantajları saklama şartlarıdır. Anlattığım gibi içindeki süngerin genleşmesi ile hem yalıtım sağladıkları hem de kendiliğinden şiştikleri için kamp yapmadığımız zamanlarda bu matları evde hem matın kendisi tamamen açık şekilde hem de vanasını açık şekilde saklamamız gerekiyor ki uzun süre sıkışık şekilde bekleyip içindeki sünger ezilmesin. İçinde ki sünger ezildiğinde hem yalıtım kaybına yol açıyor hem de içindeki sünger daha az genleşiyor ve doğru orantılı olarak içine çektiği havada da kayıplar oluyor sonuç olarak da normalde %60-70 oranında kendiliğinden şişen matımızın dolgusu ezildiği için bu oran %30-40 gibi oranlara kadar düşüyor. Ortalama kalınlıkları 2,5cm ile 3,8cm oluyor. Alınabilecek en ideal kalınlık 3,8cm’dir çünkü 3,8cm den daha kalın şişme matlar dikine ikiye katlanmadan rulo şeklinde toplandığı için normal köpük matlarla neredeyse aynı hacime ulaşıyorlar. 2,5cm olanların ise ince olduklarından dolayı doğru orantılı yalıtımları da düşük oluyor.
Deniz yatağı mantığındaki olan yani tamamen hava ile şişen matların ise fiyatları ve kumaşlarındaki yalıtım amaçlı kullanılan aluminyum malzemenin gece matın üstünde hareket ettiğinizde hışırdaması dışında hiç bir dezavantajları yok :) Hem toplandığında bir kumaştan ibaret oldukları için hem köpük hem de kendiliğinden şişen matlara göre çok daha az yer kaplıyorlar. Hem içlerinde bir dolgu olmadığından ötürü kamptan sonra açık saklamamız gibi bir zorunlulukları yok, hem dolgusuz oldukları için genelde ortalama 300-650gr arasında bir ağırlıkları oluyor, hem de kumaşlarında ki yalıtım ile şu an için üretilen matlar arasında en yüksek yalıtım değerlerine ulaşabiliyorlar.
Matların yalıtım değerlerini nasıl anlarız?
Aslında bu konu günümüzde mat alırken en çok göz ardı edilen bir konu. Matlar R değeri denilen bir değere sahiptir. Bunu mat konusunda belli yerlere gelmiş markalar ürün özelliklerinde belirtirler. Bu değer aynı uyku tulumlarında olduğu gibi çalışır. Her R değeri bir dereceyi gösterir ve böylelikle matların da konfor, risk ve extreme derecelerini öğrenebiliriz. Diğer bir yandan da bir çok sıradan marka bu değeri hesaplatmadığı için ürün özelliklerinde de belirtmez. R değeri vermek yerine yalıtım kısmını “zorlu kış şartlarına uygun” gibi cümleler ile betimlemeye çalışır. Fakat o “zorlu kış şartlarının” kaç derece olduğunu kimse bilmez :) Bu da uyku tulumunun derecesini bilmeden satın alıp kendinizi bir bilinmezliğe emanet etmenize yol açar :) Unutmayalım ki kamplarda yalıtım ve ısınma konusunda kendimizi ilk olarak uyku tulumumuza emanet etsek de uyku tulumunu tamamlayan en önemli ekipman mattır. Uyku tulumunuz ne kadar iyi olursa olsun, o anki hava derecesine göre fazlasıyla yetecek bir tulum bile olsa vücudumuzun yere temas ettiği yerden aşağıya vücut ısımız kaçıyorsa, tulumumuz da sürekli vücut ısımızı kaybedecektir ve sonunda üşümemize yol açacaktır.
R değeri 1’den başlayarak 10’lara kadar gidebiliyor. Ortalama 3,5-4 gibi bir değer kış kamplarını rahatlıkla çıkarmanıza yetecektir. Ülkemizde marka olarak R değerini yukarıda da söylediğim gibi belli başlı markalar belirtiyor. Bunların başında da Thermarest geliyor. Vaude, Ferrino, Jack Wolfskin gibi markaların da ürünlerini bulabilirsiniz. Naturehike, Husky gibi diğer markalar maalesef herhangi bir değer belirtmiyor. Decathlon ise şişme matları için R değeri yerine direkt olarak derece ile değer veriyor ve bildiğim kadarı ile hepsi yazlık kullanım için üretiliyor. 15-20-25 derece gibi değerlere sahipler.
Şişme yataklara gelince;
Ülkemizde çokça tercih edilen şişme yataklar için de bir kaç şey yazayım. R değeri gibi parametrik değerleri geçtim herhangi bir yalıtım amaçları yoktur. Kalın oldukları için rahat oldukları düşünülse de 15cm kalınlığındaki bir yatakta da hava basıncının üstünde, 6cm’lik bir şişme matta da hava basıncının üstünde yatıyorsunuz aslında hem teorik hem de pratik olarak pek bir farkları yok. Ağırlık ve hacim olarak zaten yukarıda saydığımız herhangi bir mat çeşidiyle uzaktan yakından karşılaştırılacak bir durumları yokmuş gibi bir de yanında şişirmek için ekstra pompa taşımanız gerekiyor, eğer kendi nefesinizle şişirmek gibi hünerleriniz yoksa :) İçinde hava kanalları ya da hava odacıkları bulunmadıkları için iç kısmı bölünmeksizin hava ile doludur ve hem yerden hem de dış ortamdan alacağı soğuk ile içinde ki hava soğuduğu zaman kampınızı en azından kışın işkenceye dönüştürebilirler. Genel de buna da altına köpük mat sererek çözüm bulmaya çalışanlar oluyor ama yerden gelen soğuğu kesseniz de dış ortamın soğuğunu kesemiyorsunuz. Yatağın üst kısmına köpük mat sermek bir çözüm olabilir belki ama o da düşününce garip bir görüntü çıkıyor ortaya :)
Kısacası post yorumlarında da çokça bu cümleyi kursam da tekrar kurayım; şişme yatak bir kamp ekipmanı değildir.
Yazar : Can ÇINAR
Can ÇINAR (